Υπάρχει μιά διαφορά μεταξύ του «είναι» και του
«φαίνεσθαι». Το «φαίνεσθαι» είναι το εξωτερικό, αυτο που θέλουμε να ξέρουν οι
άλλοι για μάς, αυτό που εμείς αφήνουμε να αντιληφθούν οι άλλοι.
Μπορούμε να πούμε ότι είναι το προσωπείο και η μάσκα την οποία χρησιμοποιούμε για να επικοινωνούμε εξωτερικά και να γινόμαστε δεκτοί από όλες τις κατηγορίες των ανθρώπων. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε και το προσωπείο της θρησκευτικότητος. Αυτό είναι το «φαίνεσθαι». Υπάρχει όμως και το «είναι», αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα, στο βάθος, και το οποίο τις περισσότερες φορές επιδιώκουμε να κρύπτουμε επιμελώς.
Μπορούμε να πούμε ότι είναι το προσωπείο και η μάσκα την οποία χρησιμοποιούμε για να επικοινωνούμε εξωτερικά και να γινόμαστε δεκτοί από όλες τις κατηγορίες των ανθρώπων. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε και το προσωπείο της θρησκευτικότητος. Αυτό είναι το «φαίνεσθαι». Υπάρχει όμως και το «είναι», αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα, στο βάθος, και το οποίο τις περισσότερες φορές επιδιώκουμε να κρύπτουμε επιμελώς.
Η Ορθοδοξία επιδιώκει να φανερώση αυτό το βάθος. Συνήθως, η φαρισαϊκή
δικαιοσύνη ενδιαφέρεται για το εξωτερικό, για μιά επιδερμική ηθική, ενώ η
Ορθοδοξία ενδιαφέρεται για τον πυρήνα της υπάρξεως του ανθρώπου. Όλα τα
πατερικά κείμενα αναφέρονται στο πως θα ελευθερωθή ο νους από την δουλεία του
στα πάθη, στην λογική και στις συνθήκες του περιβάλλοντος.
Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναίτης, χρησιμοποιώντας ένα χαριτωμένο περιστατικό που αναλύει πολύ παραστατικά αυτήν την πλευρά της ζωής μας, γράφει:
«Μερικές φορές, καθώς αντλούσαμε νερό από τις πηγές, αντλήσαμε μαζί με αυτό, χωρίς να το καταλάβωμε, και έναν βάτραχο. Παρόμοια πολλές φορές, καθώς καλλιεργούμε τις αρετές, υπηρετούμε και τις κακίες που χωρίς να φαίνωνται είναι συμπεπλεγμένες μαζί τους.
Επί παραδείγματι: Με την φιλοξενία συμπλέκεται η γαστριμαργία, με την αγάπη η πορνεία, με την διάκρισι η δεινότης, με την φρόνησι η οκνηρία, με την πραότητα η υπουλότης και η νωθρότης και η οκνηρία και η αντιλογία και η ιδιορρυθμία και η ανυπακοή. Με την σιωπή η διδασκαλική υπεροψία, με την χαρά η οίησις, με την ελπίδα η οκνηρία, με την αγάπη πάλι η κατάκρισις, με την ησυχία η ακηδία και η οκνηρία, με την αγνότητα η πικρή συμπεριφορά, με την ταπεινοφροσύνη η παρρησία. Σε όλα δε αυτά ακολουθεί ωσάν κοινό κολλύριο ή μάλλον δηλητήριο, η κενοδοξία».
Αυτό το κείμενο παρά την απλότητα του είναι συνταρακτικό. Φανερώνει όλη την αδυναμία μας, αλλά και την υποκριτική κατάσταση στην οποία ζούμε καθημερινή. Άλλοι είμαστε εξωτερικά και άλλοι είμαστε εσωτερικά.
Με την φιλοξενία συμπλέκεται η γαστριμαργία. Εν ονόματι, δηλαδή, της φιλοξενίας, χάριν του άλλου, ικανοποιούμε το πάθος της γαστριμαργίας.
Με την αγάπη συνδέεται η πορνεία. Όλοι σήμερα μιλούν για την αγάπη. Αλλά κάτω από την αρετή της αγάπης κρύπτεται η πορνεία, η επιθυμία ικανοποιήσεως της φιληδονίας. Γι' αυτό και οι περισσότεροι σήμερα είναι απελπισμένοι από την προσφερόμενη αγάπη. Όλα τα τραγούδια μιλούν για την αγάπη, αλλά μέσα σ' αυτήν την κατάσταση αγάπης κρύβεται η αντιμετώπιση του άλλου σαν αντικειμένου ηδονής. Ο άνθρωπος και σ' αυτήν την περίπτωση έχει μεταβληθή σε νούμερο, αριθμό. Άλλωστε, η αγάπη, κατά την Ορθόδοξη Παράδοση, είναι καρπός και αποτέλεσμα απάθειας.
Με την πραότητα συμπλέκεται η υπουλότης. Κάνουμε τον πράο, τον γλυκομίλητο και όμως μέσα μας κρύβουμε δηλητήριο.
Με την αγνότητα συμπλέκεται η πικρή συμπεριφορά. Υπάρχουν μερικοί που καλλιεργούν την εγκράτεια και την αγνότητα και όμως διακρίνονται για υπεροψία, αφού κατακρίνουν τους άλλους ανθρώπους. Εκείνος που είναι αγνός πραγματικά πρέπει να διακρίνεται από την πνευματική και ψυχική αγνότητα, που συνδέεται με την αγάπη πρός τους άλλους.
Έτσι διαρκώς είμαστε θεατρίνοι και παίζουμε θέατρο. Παίζουμε θέατρο, όταν με τον τρόπο της προσευχής επιδιώκουμε να προσελκύσουμε την προσοχή των άλλων και το χειρότερο επιδιώκουμε να καλύψουμε την ασθένεια της ψυχής. Όταν με το σεμνό σχήμα και το παραπέτασμα της κατηφείας κρύπτουμε «την ενυπάρχουσαν θρασύτητα» και τα αίσχη της ψυχής, όπως λέγει ο όσιος Νείλος. Παίζουμε θέατρο, όταν κοπτόμαστε για την δικαιοσύνη και την ισότητα, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε οι πιό άδικοι και οι μεγαλύτεροι τύραννοι στους γύρω μας. Παίζουμε θέατρο, όταν παρουσιαζόμαστε ότι ένδιαφερόμαστε για τους άλλους και ότι θυσιαζόμαστε γι' αυτούς, ενώ επιδιώκουμε την εκμετάλλευση κάθε καταστάσεως. Παίζουμε θέατρο, όταν κάνουμε τον δυστυχισμένο, τον λυπημένο, τον περιφρονημένο, για να δημιουργήσουμε ανάλογες εντυπώσεις και να αποσπάσουμε το ενδιαφέρον των άλλων. Χρησιμοποιούμε συνεχώς μια μάσκα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Γι' αυτό πρέπει να προσέξουμε τον βάτραχο, όταν αντλούμε νερό, δηλαδή να προσέχουμε μήπως εξασκώντας τις αρετές ταυτόχρονα καλλιεργούμε τα πάθη.
«Το πολίτευμα του Σταυρού» Αρχιμ. Ιεροθέου Σ. Βλάχου
agiosmgefiras.blogspot.gr
